I dłuższy: Spektakl w reżyserii Rafała Gąsowskiego, oparty na wątkach z życia Antoniego Malczewskiego oraz na fragmentach jego dzieła „Maria. Powieść ukraińska”.
Scenariusz Anny Wieczorek to synteza wątków biograficznych Malczewskiego oraz najważniejszych fragmentów jego powieści poetyckiej, które pozwalają zanurzyć się w historię śmiertelnie chorego człowieka, poszukującego prawdy o istocie człowieczeństwa i ucieczki przed przeznaczeniem.
W spektaklu spotęgowane jest to ekspresyjną grą aktorów, którzy w symbolicznej scenografii Izabeli Stronias rozgrywają psychodeliczną grę pomiędzy kobietą i mężczyzną, mierząc się z paradoksami ludzkiej egzystencji, niezmierzoną siłą miłości, tajemnicą przeznaczenia oraz wiarą w oczyszczającą moc cierpienia. Aktorom, jako trzeci głos w dialogu, towarzyszy muzyka Adriana Jakucia-Łukaszewicza. Jej ekspresja zbudowana jest na kontrastujących ze sobą odcieniach emocji: dramatyzm sąsiaduje z liryzmem, patos z wyciszeniem, radość ze smutkiem i wreszcie miłość z samotnością.
Antoni Malczewski napisał „Marię” w 1824 roku jako jedno z pierwszych dzieł literatury wczesnoromantycznej. Dwa lata później, w wieku 33 lat, wycieńczony chorobą i przytłoczony trudną relacją emocjonalną, umiera w nędzy i ubóstwie. Poemat Malczewskiego zrywa z zasadami klasycystycznymi i – choć jeszcze w pełni nie posiada romantycznych cech literackich, znamienitych dla późniejszych dzieł XIX wieku – uważa się go za inspirację dla późniejszych wieszczów. Piękno, bogactwo i innowacyjna forma języka literackiego „Marii” pozwalają utrzymać stałe napięcie towarzyszące bohaterom. Czytając utwór współodczuwamy nastrój tajemnicy, grozy i wszechogarniającej melancholii. Poeta opisuje w swoim dziele tragiczną historię wielkiej miłości Marii i Wacława, która nawiązuje do autentycznych wydarzeń z XVIII wieku.
Twórcy spektaklu przywołują osobę Antoniego Malczewskiego tak, aby na nowo pojawił się on w świadomości odbiorcy, jako wybitny poeta romantyczny, który porusza tematy silnie rezonujące ze współczesnym odbiorcą. Przedstawienie ma swoją premierę w roku szczególnym, bo w dwusetną rocznicę narodzin romantyzmu w Polsce.
[…] „Maria. Powieść ukraińska” […] jest pierwszym w naszej literaturze utworem, który określał przestrzeń podstawowych romantycznych tematów. To stąd czerpali inni poeci.
Marek Bieńczyk
Nie należy bać się jednak tej głęboko pesymistycznej wizji, jaką kryje w sobie „Maria”. Jej czytanie może być, paradoksalnie, terapeutyczne […]. Obcowanie z melancholijnym pięknem może nieść, nawet jeśli nie daje żadnej pociechy, swoistą pomoc. Właśnie dzięki pięknu.
Dorota Sawicka
